Duno Kanuribe Silentbe: Duno Siyasabe Shilan Isaptinma

Alhaji Ali Ahmed Usman Kura Karapka Fuwutəbe Kufutilo Kanuribebe kən tilomin kəntawu Maybe saa 2025ben

Suro siyasa Nigeriayedən, kammaye duno amma Kanuriyedə raksə surinba—karapkado nəm dunonzadə, gana yayi, zauro dunowa. Nasha yalagədi Nigeriayedən tartəgənadə, Kanurisdə sandima duno faida’a nasha siyasa lardədəye fasaltəyen. Kurno miliyon arakkə’a kozəna, nəm mbejinzadə kəriyewa 10 lan kamzəna, adəye sandiya karno kura lardəye lan zauro faida’aro sədin. Attǝson, nǝm nguwunza yayi, tussuna cidiya radarben kasharu, manatǝdǝ saragǝna kǝla duno fǝletaben.

Fuwuma mana amma Kanuriyedə shima kura lardəye Kufutilo Kanuribe, shidoni nəm tilo-a nəm faida siyasaye-a bowotəma. Suro kawuli karəngəyen, shiye duno amma Kanuriyedəro duno cina: “Kanuridə ngəwusoro kalla ngəwu sadinba. Amma andedə karno miliyon 6-ma kozəna, nəm nguwu kəriyewa 10lan. Nəm nguwu karno kura lardəyedə kənasartə au fattəgənadə asutiya kam karzənadə Nigerialan, kam ndaso yayi karzəyin.”

Kawuli adə shima Kanuris ye nəm nguwu karnoye fəlejin bas gənyi, amma kuru nəm dunonza suro siyasa Nigeriayen fəletə. Shi siyasa nzadə, kəriyewa alamanna Borno-a, Yobe-a, nasha laa Adamawa-a, Jigawa-a, Nasarawa-a, Jos-a, Kano-a, Katsina-a, Niger-a, Gombe-a, gadeso-a lan tartəgənadə, raksə jaza karno zauro kəlanzən gaska tədinmadə faljin.

Awo Siyasabe Nzəliwobe

Kanurisdə gargamlan dawari kəla kəltəye saraana kəla siyasa zahirro. Hangal gənatə adə nəmdiwilan gənyi təbandəna amma somtəlan—asutə dunonzadə raktənza jazadəga faltəlan kara mburo walzənyiro. Adəye sandiya kəra kəla karnoyen zauro hangal gojinma ro sədəna.

Malumma soye tussuna kəla faida jamiwa ganaye karno lardəye fasaltəyen gashiptana, kuru Kanuris ye taasirnzadə misal kitawu kəraye futu jamiwa ganaye lardə Nigeriaye nəm nguwu’a nəm gade-gade’a lan ngalzayin. Lardə do karno kura lardəye də am gana lan shawari tədin madən, karno Kanuri ye də faida’a gənyi, amma faida’a.

“Am Kanuriyedə kartəwu bas gənyi; sandima nasha karnoye faljinmawo,” ilmuma siyasaye kuru professor jami’a Abujaye Dr. Hassan Adebayoye wono “suro kəndaramma siyasaye Nigeriayedən, kufuwa alammaanna Kanurisyedə kollatə butu sandidoni karnodə zauro ngəlaro gozayinma, amma kartəwudə zauro shawari gozayin.”

Sandiye kəriyewa alammaanna Borno-a, Yobe-a, Adamawa-a, Gombe-a, Bauchi-a, Taraba-a, Jigawa-a, Kano-a, Nasarawa-a, Niger-a, kəriyewa gade kadayedəye nəm nguwunza səra kuru faidanza dunowaro sədin.

Warata Kǝltǝbe Ngawo Kaduwuben

Amma duno siyasabe Kanuribedə na delan bawo. Shidə zauro faidanza gargamye naptə unifiersben kəllata. Daula Kanem-Bornoyedə- loktu laan headquarternzədə bərni kura Birni Gazargamulan-shima dawudi jamaye fuwujinma nado kaduwuwa kada napsana kuru fuwuzana cidiya nəmkam falyen. Kəlakəl kureye adə Kanuri bas gənyi; shidə jama jamabe duwo kəriwuzana, kərmai sadəna, kuru fuwuzana.

Kəlakəl gargamye adə zaman kərmayero gozaa kozana. Futu kura lardǝbe Kufutilo Kanuribeye tawadǝro asuzǝnadǝ,
“Sau nəmkam ndikate kaduwuwa gade yalagədiyeya ngawonzəadən, ndason yayi Kanurisdə faltin, amma kadaye zasayin.”

Adə bowotə de gənyi-adə zahir siyasabe karnuwa kadaro asutəram fal-a kamanzaro təngatəgə-a lan gənatəna. Kəlakəl kəriwulan jarabtəna sojia Kanem-Bornoyedən səta kəlakəl siyasaye-kəndaramma kərmayero saadənadə, amma Kanuriyedə suro kəlakəl jamayedo sandiya kasatsana kuru fuwuma nza zasayinmadəye kasharu.

Kufutilo Kanuribe Dunya: AM FAL

Kudə, kəlakəlro bowotədə sambisoro kozəna. “Am fal” də shima slogan bas gənyi—shima karəgədo karapka Kufutilo Kanuribeye dunyabedə. Shidə awo buron wakazəna-a awo waltə waljin-a taktəgə. Kowo dunowa kureye, andeya fuwu falro bowojin.

“Ande kəlakəl fal. Am fal. Am kuwami yaye kəlta fuwu fal garza saraana.”
– Kura lardǝbe, Kufutilo Kanuribe, Zande Nǝlefabe Lardǝ Kanuribe

Lardə doni nəm kammabo kaduwuye-a nəm kasatəba siyasaye-aye sha yaksənadən, Kanuridə awo kəlakəl gargammame, kəriwuwa kəlta-a, kuru nəmkərawu jamaye-a fəlezana. Kəltə adə awo kəske gənyi—shima duno dunowa raksə karnowa faljinma, letəgəramma fasaljinma, kuru fuwu Nigeriaye waltə bayanjinma.

Kǝnasarbe: Abi nankaro Kanurisdǝ faidajin

Karno Nigeriayedə ngəwusoro karno ganalan kənasartin au fattəyin, kuru Kanurisdə karapka doni dunonza kəllatadə jaza kəriye-a lardə-a indison faljinma wakilzayin. Kurnowa miliyon arakkə kəriyewa kadalan tartəgənadə, nəmkamza siyasabe karno ndason yayi zauro faida’a. Adəye ma’ananzə kam kura lardəye ro gasayinma ndaso yayi Kanuris’a kozənaro waljiya, nasha kartəwuye faida’a dəga koljin.

Misallo, nəm nguwu do karno kura lardəye 2019 ye də gotə, na do kənasartəna də, Muhammadu Buhari, karno miliyon yakkə’a kozəna lan kənasartəna. Suro awo jiri adəyen, karnowa Kanuriyedə-nasha yala-gədiyelan tartəgəna kuru ngawonzən-də shima awo shawariyewo. Adǝye sǝkǝ karno Kanuri ye dǝ awo faida’a ro walzǝna kam kura lardǝye dǝro.

Amma, nəm dunonza siyasayedə yayi, Kanurisdə sambisoro nəmkam ndikate siyasaye’a kozəna məradənzadən kasatsana. Futu kura lardəye Kufutilo Kanuribe gulzənayedai, “Andeye nəm ngəla məradənyi; andeye hakkunde fantəye-a, darajatəye-a, kuru kərmai andeye gonyenadəro kasattə-a gulnyena.”

Siyasa asutəro bowotə

Kanuri ye siyasa ro gawo də kəla karnoyen gənyi; shidə kəla loktu kuruwuro asutə siyasabe-a fuwutə jamanzabe-ayen. Kanurisdə, taganasmaro Borno-a Yobe-adə, nasha doni fitəna-a, nəmtala-a, nəm cistəgə-aye zauro lezənadən kara. Adə nankaro, hangal gənatə siyasabe məradənzadə fuwutəro bowotə- awo do ne dunonza karnoye lan yektin ba ma.

Kura lardǝbe Kanuribeye karǝngǝ allan wono, “Dunondedǝ sanduwu karnoye bas gǝnyi; kuruson shawarindedǝ shima kowondedǝ kalla siyasabeye sǝmbǝliwinbaro tawattǝgǝ. Andeye fugǝtǝ-a, awowa kǝnǝngabe-a, kuru letəgəramma-a mǝradǝnyiyen shido bǝlandega kaimenzǝn sǝtuluyinma.”

Mana adə am nguwuro zauro fanzəna suro Kanuri heartlandben, nado saa mewu mewuro fuwutə badəye kəla naptəram jamabe-a razəwube-a kəriyedəyen banna kolzəna. Am Kanuriyedə siyasa bas gənyi məradəzana; sandiye kurissa kada məradəzana kəla tewur mana lardəyedən.

Daryero

Suro siyasa Nigeriaben, ngǝwusoro kufuwa cistǝgǝnyidǝ sandima duno jaza karnobe nozayinwo. Kanurisdə, karnowanza miliyon kada kəriyewa kadalan tartəgənadə, shaida kəla awo adəyen. Lardədə karno fuwuyero lejindən, am siyasawu sammasoye asuzayin kəla am Kanuriyedə, futu sandiya fəlezayindən manazayin yayi, sandima duno do raktə cistəyinbawo.

Suro kalma kura lardəye Kufutilo Kanuribe yen, “Kam kura lardəye ndaso yayi raksə andeya bikkejin kəlanzəro.” Kawulidə fetero: Kanurisdə duno siyasabe-manajinba, nzunduma, kuru nəmkəlado. Kuru loktu karnoye isəna lan, sandiya manazayin ba.